امروزه اغلب کامپیوترهای شخصی از سیستم عامل ویندوز (Windows) از شرکت مایکروسافت (Microsoft) استفاده می کنن و کاربران به احتمال زیاد با واژگانی مثل ویندوز ۳۲ بیتی یا ویندوز ۶۴ بیتی آشنا هستن. سیستم عامل های دیگه مثل لینوکس یا مک هم نسخه های ۳۲ بیتی یا ۶۴ بیتی دارن. حتی امروزه اغلب تلفن های همراه از پردازنده های ۶۴ بیتی استفاده می کنن، اما خب تفاوت اینا تو چیه؟ توی این مطلب میخوام با زبانی ساده و شیوا در مورد این تفاوت ها صحبت کنم 

تفاوت معماری و پردازنده های ۳۲ بیتی با ۶۴ بیتی

بهتره قبل از اینکه از همون اول بگیم ویندوز ۳۲ بیتی حداکثر از ۴ گیگابایت حافظه ی رم (RAM) اما ویندوز ۶۴ بیتی از حافظه ی رم بیشتری پشتیبانی می کنه، بیایم یه نگاه دقیق تری به این مسئله داشته باشیم و علت این موضوع رو به زبان ساده بررسی کنیم 

یه اتوبوس با ظرفیت ۳۰ نفر رو فرض کنین. قاعدتا بیشتر از ۳۰ نفر نمی تونن روی صندلی های این اتوبوس بشینن  اگه هم خواستیم نفرات بیشتری رو سوار کنیم باید یه اتوبوس با ظرفیت بیشتر تهیه کنیم. تفاوت معماری های ۳۲ بیتی و ۶۴ بیتی هم اینطوریه. اگر اتوبوس رو به عنوان حافظه ی رم کامپیوتر در نظر بگیریم، هرکدوم از صندلی های اتوبوس یه خونه یا سلول از رم رو تشکیل میده. هرکدوم از این سلول ها یا خونه های حافظه یه شناسه داره که مثل همون شماره ی صندلی اتوبوس محسوب میشه. هرموقع قرار باشه اطلاعات و داده ای (Data) از حافظه ی رم خونده و پردازش بشه به کمک این شناسه ها انجام میشه. مثل اینه که راننده ی اتوبوس بگه مسافرهای صندلی های ۷ و ۱۳ و ۲۲ پیاده بشن 

معماری ۳۲ بیتی به خاطر محدودیت هایی که داره فقط می تونه ۲ به توان ۳۲ شناسه رو در حافظه ی رم تولید کنه و بخونه که این میشه چیزی حدود ۴ گیگابایت. توی مثال اتوبوس هم وقتی ظرفیت تکمیل بشه، راننده ی اتوبوس قاعدتا نمی تونه مسافرین بیشتری رو سوار کنه مگه اینکه مثلا از یه اتوبوس دو طبقه استفاده کنه! این افزایش ظرفیت در حافظه ی رم با معماری ۶۴ بیتی انجام میشه. در این نوع معماری پردازنده ی کامپیوتر (CPU) میتونه ۲ به توان ۶۴ شناسه ایجاد و حافظه رو شماره گذاری کنه. این مقدار عدد خیلی بزرگی میشه که هنوز حافظه ی رم با این ظرفیت ساخته نشده! برای اینکه بشه این مقدار رم شناسایی و شماره گذاری بشه به پردازنده های ۶۴ بیتی نیاز داریم که امروزه اغلب پردازنده های دنیای کامپیوتر و موبایل با همین معماری ساخته میشن.

تفاوت سیستم عامل های ۳۲ بیتی با ۶۴ بیتی

همونطور که گفتم توی معماری ۶۴ بیتی میشه بیشتر از ۴ گیاگابایت از حافظه ی رم رو شناسایی کرد اما برای اینکه نهایت استفاده از سخت افزار رو بکنین باید نرم افزار مناسبی هم داشته باشین، به همین خاطر سیستم عامل ها به صورت ۶۴ بیتی هم طراحی شدن تا بشه از پردازش ۶۴ بیتی در اون ها استفاده کرد. علاوه بر این امروزه اغلب نرم افزارا هم به صورت ۳۲ بیتی و ۶۴ بیتی موجود هستن و اغلب برنامه های ۳۲ بیتی روی معماری ۶۴ بیتی قابل اجرا هستن ولی عکس این موضوع امکان پذیر نیست. حالا از کجا بفهمیم که کامپیوتر ما از پردازنده ای با معماری ۶۴ بیتی استفاده میکنه و سیستم عامل مورد استفاده ی ما  چند بیت است؟ اینکه پردازنده ی کامپیوتر یا لپ تاپ شما با چه نوع معماری ساخته شده رو با جستجو در اینترنت هم میشه فهمید ولی اگه از سیستم عامل ویندوز استفاده می کنین، ساده ترین راه اینه که روی Computer یا This PC (همون مای کامپیوتر خودمون ) کلیک راست و بعد روی گزینه ی Properties کلیک کنین.

توی پنجره ای که باز میشه رو به روی قسمت نوع سیستم (System Type) نوشته که لپ تاپ من از سیستم عامل ۶۴ بیتی (64-bit Operating System) و همینطور پردازنده ی ۶۴ بیتی (x64-based processor) استفاده می کنه. رو به روی قسمت حافظه ی رم نصب شده (Installed memory RAM) هم نوشته که لپ تاپ من ۸ گیگابایت حافظه ی رم داره که ۷/۹ گیگابایت از اون قابل استفادست.

اما اگه کامپیوتر شما ۴ گیگابایت رم داشته باشه و از سیستم عامل ۳۲ بیتی استفاده کنین، می بینین که از اون ۴ گیگابایت فقط می تونین ۳/۲۵ گیگابایت رو استفاده کنین. اما خب چرا؟ این مقدار از حافظه که قابل استفاده نیست به سایر حافظه های سیستم از جمله حافظه ی گرافیکی و پردازش (Process) های وابسته به سیستم عامل اختصاص داده میشه. بنابراین بهتره اگه کامپیوتر شما حداقل از ۴ گیگابایت حافظه ی رم استفاده می کنه از سیستم عامل های ۶۴ بیتی استفاده کنین، مگه اینکه مثلا بخواین از برنامه ای استفاده کنین که فقط روی سیستم عامل های ۳۲ بیتی اجرا میشه و شرایط خاصی دارین 

توی ویندوز ۳۲ بیتی اغلب برنامه ها به طور پیش فرض توی درایوی که ویندوز داخلشه در پوشه ی Program Files نصب میشن اما اگه از ویندوز ۶۴ بیتی استفاده کنین با دوتا پوشه مواجه میشین. توی پوشه ی Program Files برنامه های ۶۴ بیتی و توی پوشه ی Program Files(x86) برنامه های ۳۲ بیتی نصب میشن. علت این مسئله اینه که نوشتن برنامه برای معماری ۳۲ بیتی با نوشتن برنامه برای معماری ۶۴ بیتی متفاوته.

مزایای سیستم عامل های ۶۴ بیتی

- پشتیبانی از حافظه رم (RAM) بیشتر:
همونطور که گفتم، مهم ترین تفاوت و مزیت سیستم عامل های ۶۴ بیتی پشتیبانی بیشتر از حافظه ی رم است.

- توانایی اجرای برنامه های ۳۲ بیت:
امروزه اغلب برنامه ها برای هر دو نوع سیستم عامل های ۳۲ بیتی و ۶۴ بیتی وجود داره که بهتره متناسب با سیستم عامل خودتون برنامه هاتون رو دریافت و نصب کنین اما اغلب برنامه های ۳۲ بیتی با ویندوز ۶۴ بیتی هم سازگار هستن که عکس این موضوع امکان پذیر نیست و اینم یکی از مزیت های ویندوز ۶۴ بیتی محسوب میشه.

- جلوگیری از اجرای بدافزارها با معماری ۳۲ بیت:
ویندوز ۶۴ بیتی طوری ساخته شده که برای اجرای برخی از برنامه ها و پردازش های ۳۲ بیتی محدودیت ایجاد می کنه و همین مسئله برای بدافزارهای ۳۲ بیتی هم مشکل درست می کنه و دست و پاشون رو می بنده  البته این حرف به این معنی نیست که دیگه با ویندوز ۶۴ بیتی همه چیز امن و امانه! بهتره اطلاعاتتون رو در زمینه ی امنیت بیشتر کنین تا کامپیوترتون آلوده به بدافزارها نشه!!!

- پردازش بهتر فایل های حجیم:
مدیریت حافظه ی رم (RAM) در پردازنده های ۶۴ بیتی بهتر از پردازنده های ۳۲ بیتی است. پردازنده های ۳۲ بیتی قادر نیستن که فایل های حجیم بیشتر از ۴ گیگ رو به آسونی توی حافظه ی رم آدرس دهی کنن. مثلا فرض کنین قراره یه فایل ۵ گیگابایتی رو روی یه سیستم عامل ۳۲ بیتی که ۳ گیگابایت از حافظه ی رم اون قابل استفاده است باز کنین. توی این حالت سیستم باید قسمت های مورد نیاز فایل رو در حافظه ی رم آدرس دهی کنه و حتی در صورتی که لازم باشه از قسمت های مختلف فایل پی در پی استفاده کنه که در این صورت عملیات آدرس دهی برای پردازش این فایل حجیم باید دائما تکرار بشه. توی این موقع به دلیل استفاده از سیستم عامل ۳۲ بیتی و کمبود حافظه ی رم به احتمال زیاد سیستم کند میشه یا هنگ می کنه